Mijn broer voorspelt de klimaatcrisis al op 10 november 1994

Uit het arbeidsverleden van mijn oudere broer. In dagblad Trouw verscheen op 10 november 1994 onderstaand artikel.

LET OP DEZE PROFETISCHE UITSPRAAK:

"De intensiteit van de buien en de hoeveelheid neerslag neemt toe, maar de vraag wat daar de oorzaak van is, is lastig te beantwoorden. Het zou kunnen dat we in een overgangsperiode zitten naar een toch wat meer opgewarmde aarde en dat de extremen groter worden."

Bouwen en omhakken oorzaak Alpenramp

LEIDEN - Hoewel in Noordwest-Italië extreem veel regen is gevallen, kan de desastreuze omvang van de overstromingen niet uitsluitend op rekening van de weersomstandigheden worden geschreven.


Een opeenstapeling van andere factoren, zoals ontbossing, woningbouw, uitbreiding van de infrastructuur en aanleg van toeristische voorzieningen, heeft het effect van de zware slagregens versterkt.

Volgens de Nederlandse Milieugroep Alpen (NMA) zijn deze factoren het gevolg van onzorgvuldige omgang met de natuur en het milieu en een slecht ruimtelijk beleid. Hierdoor zijn de kansen dat zich een dergelijke ramp voordoet, sterk toegenomen, zegt M. Viëtor van de NMA.

Hij wijst erop dat zware regenbuien in Piemonte, dat wordt omsloten door hoge bergen in het westen en noorden, voor dit jaargetijde normaal zijn. "Ook vroeger zorgden de slagregens in het najaar voor problemen. Het gebied kent grote hoogteverschillen tussen de toppen en de dalen. Steile hellingen met een dunne humuslaag zijn van nature kwetsbaar. In het algemeen wordt in de delen van de Alpen waar Frans en Italiaans wordt gesproken, onzorgvuldiger met deze kwetsbare gebieden omgesprongen dan in de Duitstalige delen. In de noordelijke Alpen is het milieubewustzijn groter en de wetgeving strakker."

De bossen (van nature gemengd loofbos tot 2 000 meter) en de vegetatie op de hellingen vertragen het afspoelen van regenwater, maar in die streek is veel hellingbos gekapt. Viëtor: "Het bos is gekapt voor woningbouw, voorzieningen voor de toeristenindustrie, de aanleg van wegen en parkeerterreinen en voor grote skipistes. Vooral rond Sestrière zijn grootschalige pistes aangelegd. In de zuidelijke Alpen worden de hellingen met bulldozers kaalgeschoren. Op deze pistes is de vegetatie verdwenen en wanneer het hard regent, spoelt 95 procent van het water direct af. De regen trekt dan metersdiepe geulen in de pistes."

Bos

De bossen die er nog staan, verliezen aan vitaliteit. Eén oorzaak daarvan is de luchtverontreiniging. Viëtor: "Door de toename van de bebouwing en de groei van de toeristenindustrie is het autogebruik sterk gestegen; het openbaar vervoer is echter minimaal. De uitlaatgassen blijven tussen de hellingen hangen. Door het verlies aan vitaliteit vervullen de bossen hun functie als vertrager bij de waterafvoer minder goed."

Door de aanleg van huizen, wegen, parkeerterreinen en voorzieningen is een belangrijk deel van de bodem, die normaal water opneemt, bedekt. Waar asfalt ligt, stroomt het water sneller weg. Viëtor: "Het is in dit soort kwetsbare gebieden van belang de gevaren in kaart te brengen, zodat je weet wat de gevolgen zijn van het aanleggen van een weg of een parkeerterrein op een bepaalde plaats. In Oostenrijk bijvoorbeeld worden gevarenkaarten opgesteld. Aan de hand daarvan wordt bepaald waar wel en niet kan worden gebouwd. In Italië gebeurt dat niet, daar is het ruimtelijke-ordeningsbeleid veel minder."

Een andere factor die een rol speelt bij de vergroting van de effecten van zware regenval, is de verwaarlozing van landbouwgronden. Viëtor: "De landbouw in de hoge delen is van oudsher kleinschalig, met vlakke stukken. De landbouw is nauwelijks meer rendabel en veel mensen trekken weg. Wanneer dit terrassenlandschap vervalt en de muurtjes van stenen en keien instorten, stroomt bij zware regenval het water veel sneller dan vroeger naar beneden."

Ook de toenemende bevolkingsdruk draagt bij aan de problemen. Viëtor: "De bebouwing breidt zich niet alleen uit naar de Alpen, maar ook in de stroomgebieden. In de dalen wordt steeds meer gebouwd in gebieden die potentieel gevaar lopen te worden overstroomd. Je kunt het vergelijken met bouwen in onze uiterwaarden. Veel schade ontstaat doordat men in gebieden woont waar vroeger niemand zat."

Uit de registratie van grotere rampen in het Alpengebied, zoals sneeuwlawines en modderstromen, blijkt dat er sinds de oorlog sprake is van een toename. Viëtor: "De intensiteit van de buien en de hoeveelheid neerslag neemt toe, maar de vraag wat daar de oorzaak van is, is lastig te beantwoorden. Het zou kunnen dat we in een overgangsperiode zitten naar een toch wat meer opgewarmde aarde en dat de extremen groter worden."

Om te voorkomen dat ernstige overstromingen een jaarlijks terugkerend feit worden, kunnen diverse maatregelen worden getroffen. Viëtor: "Er moet een gevarenkartering komen waarop het ruimtelijke beleid wordt afgestemd. Zo kun je voorkomen dat in kwetsbare gebieden nieuwe voorzieningen verrijzen. Verder moet nieuw bos worden aangeplant en de vegetatie worden hersteld. Om de vitaliteit van het bestaande bos te verbeteren moet het autoverkeer worden teruggedrongen en het openbaar vervoer verbeterd."